مطالعات خاورمیانه

معرفی کتاب:
اوقاف اسلامی فلسطین و نقش آن در مبارزه با اشغالگری اسرائیل
مؤلف: دکتر سامی محمد الصلاحات
چاپ اول 2011 – 230 صفحه
انتشارات: مرکز الزیتونة للدراسات والاستشارات – بیروت – لبنان

مطالعات مصر و خاورمیانه: از زمان اشغال سرزمین فلسطین توسط اسرائیلی ها، آمارها از تخریب 1200 مسجد و صدها مقبره و مصادره اوقاف اسلامی این منطقه حکایت دارد. آقای دکتر سامی محمد الصلاحات، نویسنده کتاب «الأوقاف الإسلامیة فی فلسطین ودورها فی مواجهة الاحتلال الإسرائیلی» در این اثر تلاش کرده است تا به این مسئله بپردازد که اوقاف اسلامی فلسطین چگونه توانسته است در طول تاریخ، محرکی اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی برای ساکنان این سرزمین باشد.

نویسنده در ابتدا گذری کوتاه به تاریخچه اوقاف در فلسطین دارد و معتقد است که شکلگیری آن از زمان معجزه معراج و اسراء آغاز شده است. بر این اساس اوقاف به صورت رسمی از دوره فتح این سرزمین توسط مسلمانان در زمان عمر بن خطاب در سال 15هـ . شکل گرفته است. به گونه ای که سرزمین فلسطین به عنوان وقفی برای تمامی نسل های مسلمانان و زائران و حجاج تمامی ادیان آسمانی معرفی شده و پایگاهی علمی گردید که بالغ بر 170 مکتب از ملحقات وقف شده به زوایا، مساجد و مدارس آنجا را شامل می شود.
از مهمترین اوقاف فلسطین می توان به وقف بیت المقدس، وقف تمیم الداری، وقف خلیل الرحمن، وقف مسجد علی بن علیم، وقف أحمد پاشا و وقف روبین پیامبر اشاره کرد. 

اوقاف اسلامی در فلسطین خدمات بسیاری را برای جنبش ملی فلسطین به ویژه در دوره اشغال این سرزمین توسط استعمار انگلیس ارائه است. نویسنده معتقد است که چه بسا همین سابقه موجب شده است تا این اوقاف، امروز در معرض هجوم اسرائیلی ها قرار بگیرد.
مؤلف در ادامه به ابزارهای مورد استفاده اسرائیلی ها برای هدف قرار دادن اوقاف پرداخته است که با تمرکز بر سالهای 1948 و 1968، انواع قوانین حقوقی و نظامی برای استیلای بر این اراضی و شهرک سازی ها را شامل می شود.نهاد موسوم به سازمان توسعه در دولت اسرائیل از 1950 تا کنون نقش بارزی در لغو مالکیت اوقاف و انتقال آنان به صندوق قومی یهود و تجار یهودی داشته است. از جمله این موارد می توان به انتقال تمامی املاک فلسطینیان اراضی  1948 به رژیم صهیونیستی به صورتی کاملاً قانونی اشاره کرد.

دکتر الصلاحات در ادامه معتقد است که فراتر از اشغالگران تندرو، خیانت متولیان و اهمال و ناآگاهی آنان نسبت به ارزش تمدنی این آثار و اوقاف، عامل اصل کمک کننده به اشغالگران برای استثمار اموال اوقافی و مصادره آنها بوده است.

در پایان کتاب، نویسنده بار دیگر به تاریخچه ای از سیر شکلگیری اوقاف در فلسطین می پردازد و معتقد است که شکلگیری اوقاف در این سرزمین از همان آغاز دوره خلفای راشدین و دوره اموی و عباسی آغاز شده و در دوره های ایوبیان، مملوکیان تا پایان دوره عثمانی ادامه داشته است.
نویسنده در پایان، به نقش مهم و بارز، «مؤسسه الاقصی برای بازسازی مقدسات اسلامی» در این زمینه می پردازد و تصریح می کند که این موسسه نیازمند حمایت بیشتر عربی اسلامی است. وی همچنین بازتاب دادن تعرضات صهیونیست ها به اوقاف فلسطین و تهدیدات و خطرات ناشی از آن در محافل بین المللی و رسانه ای را خواستار شده است.